Bu hafta sütunumda, ülkemizde ilk “Çıplak Beton”un kim tarafından ve nerede yapıldığının enteresan hikâyesini yazmak istedim. Evvela, şu “Çıplak Beton” denilen ne mene bir şeymiş ona bakalım kısaca: “Doğal koşullara dayanıklı bir yapı ve herhangi bir sıva, kaplama vb. gerek olmayan bir biçim ve yüzey düzgünlüğüne sahip olan beton türü.” (“Brüt Beton”da denir ve bir mimarlık akımı olan “Brütalizm” de ismini -dolaylı olarak- buradan almıştır.)

‘50’lerin başında, Osmaniye’de “Karatepe Aslantaş kazıları” yapılmaktadır: “Hitit siti” çalışmaları. Kazıdaki genç arkeologlarımızdan biri de değerli Hititoloğumuz Halet Çambel’dir. (Halet Hanım [1916-2014], Helmuth Theodor Bossert’le [1889-1961] beraber bu sahayı ilk keşfedenlerdendir ve 1952’den sonra kazılara başkanlık etmiştir.)

Çıplak Beton

Halet Hanımın yalnız kalmaması için, edebiyatçı ve şair olan kocası Nail V. Çakırhan (1910-2008) da karısının yanında kalıp farklı disiplinlerdeki becerisini kanıtlamaktadır arkeoloji âlemine. Bir zaman sonra, gün yüzüne çıkarılan arkeolojik eserlerin korunması ve sergilenmesi için “çıplak beton”un yapılması gelir gündeme. Ama ne mümkün, o güne dek bu uygulamanın Türkiye’de tek bir örneği dahi yoktur!

Akademik/edebi nosyonu yanında gelişmiş estet bir göze de sahip olan Nail Çakırhan, uzun uzun düşünmeye dahi gerek duymadan: “Ben bu işi yaparım” der ve Almanya’dan mimari kitapları getirtip çalışmaya başlar… Çakırhan, şair ve edebiyatçıdır, düşünce adamıdır; ama mimariyle bir yakınlığı olmamıştır o güne dek. Tıpkı, modern mimarlığın dev ismi Le Corbusier’nin (1887-1965) şehir planlayıcısı, ressam, heykeltıraş, yazar ve modern mobilya tasarımcısı olması gibi. “Niyet işin yarısıdır” diyen bir millete mensup olması yeterli olmalı ki “çıplak betonu” layıkıyla yapıverir Nail Çakırhan! O güne dek üniversitelerimizde bile yapılmamış bir iş çıkarmıştır. (Bazı mimari kitaplarındaki/yayınlarındaki bilgilere göre ise, “çıplak beton” 1960’lı yılların başında -ilk kez- ODTÜ’de uygulanmıştır.)

Neyse, işin teknik yönünü akademisyenler tartışsın artık: biz konumuza dönelim…

Çıplak beton yapmak için gerekli olan amele ve usta ekibi de elbette Osmaniye ve Kadirli civarından seçilmektedir. Yapılan işin bilimsel bir anlayışla kotarılması gerektiği için, ölçümlerde âdeta “milim”ler konuşmaktadır ve elbette, karakucak tarzı işlere alışmış ameleleri germektedir bu durum. Bir zaman sonra artık Nail Beyin bölgedeki ismi -Adanalıların o hoş telaffuzuyla– “Mülümcü Nail”dir: milimi milimine iş istediği için?!

Böylesine bir tesadüfle başlayan mimarlık kariyeri, 1983 yılında Nail Çakırhan’a “Uluslararası Ağa Han Mimarlık Ödülü”nü kazandıracaktır! Enteresan olan ise, emekli olup dinlenmek için seçtiği Akyaka’da kendi zevki ve keyfine göre inşa ettiği bir ev’in (Akyaka Evi) bu büyük ödüle layık görülmesidir.
İnsan düşünmeden edemiyor: “Mülümcü Nail”, bir de mimarlık eğitimi alsaydı ne olurdu kimbilir!

Mini pusula: Halet Çambel’in talebesi olan Mehmet Akif Işın’a -seneler evvel bir sohbet esnasında- bu bilimsel dedikoduyu (!) bana aktardığı için huzurlarınızda şükranlarımı sunarım.